فعال کردن ساز و کارِ «ماشه» تیر خلاص به شورای امنیت

احتمال رویاروئی در شورای امنیت وجود دارد. این برخورد نه تنها میان روسیه و چین از طرفی و آمریکا از طرف دیگر است، بلکه پارهای ممالک اروپائی را نیز، که عضو دائمی شورای امنیت هستند و یا مانند آلمان از نفوذ فراوان برخوردارند، دربرمیگیرد. آمریکا پا به قلمروئی میگذارد که بیابانی تاریک و مملو از خطر است و اروپائیها میترسند که این شُتر در فردای تشدید تضادها در خانه آنها نیز اطراق کند. آنها یار آمریکا هستند، ولی حاضر نیستند با طناب آمریکا به ته چاه روند. این است که با تمامی قدرت میکوشند به یک پیشنهاد «مرضیالطرفین» و البته به ضرر ایران دست یابند.

این واقعیت، که ایالات متحده با اصرار بخواهد سازوکار «چکاندن ماشه» را فعال کند، برخورد اعضای دائمی و غیردائمی در شورای امنیت سازمان ملل را با گردنکشی آمریکا محتمل میسازد. با توجه به شرایط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، که پیمان هستهای جزئی[1] از آن است ایالات متحده خود را هنوز بخشی از آن قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل محسوب میکند و مدعی است که تنها از «برجام» خروج کرده است و نه از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و لذا «کشوری مشارکتی» و یا «مشارکتکننده» در «برجام» است.

پس از اجرای سازوکار «چکاندن ماشه» یک بازه زمانی ۳۰ روزه وجود دارد. در بند ۱۱ قطعنامه شورای امنیت آمده است که این شورا تصمیم میگیرد طبق ماده ۴۱ منشور ملل متحد، در مدت ۳۰ روز پس از دریافت گزارش و اخطاریه یک کشور شرکتکننده در «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) درباره مشکلی، که به باور آن کشور شرکتکننده در «برجام» به معنای نقض آشکار نسبت به تعهدات براساس «برجام» است، درباره پیشنویس قطعنامهای برای ادامه انقضاهای مشخص شده در بند ۷ الف این قطعنامه، رأیگیری کند.

در این مرحله شورای امنیت باید برای ادامه لغو تحریمها رأیگیری نماید[2]. از نظر تئوریك، ایالات متحده یا هر عضو دائمی دیگر در شورای امنیت میتواند ادامه لغو تحریمها را که بعد از توافقنامه «برجام» عملی شده است، وتو كند که منجر به استقرار دوباره تحریمهائی میگردند که بر اثر توافق «برجام» تاکنون لغو شده بودند.

مشخص نیست که آیا کسی از اعضاء شورا نسبت به این اقدام ایالات متحده واکنش نشان خواهد داد و قطعنامهای برای تمدید لغو تحریمها ارائه میدهد یا خیر. برخی از کارشناسان سازمان ملل معتقدند که سایر اعضای شورای امنیت ایالات متحده آمریکا را نادیده میگیرند، که به نوبه خود میتواند دولت ترامپ را در موقعیت جنونآمیزی قرار دهد تا طرح پیشنهادی برای تمدید مجازاتهای لغو شده در گذشته را، خودش مطرح و سپس خودش به تنهائی وتو کند و به این ترتیب ادامه لغو تحریمها رد گردد و تحریمها مجدداً برقرار شود.

اما حتی برای شورای امنیت سازمان ملل نیز رویاروئی با ایالات متحده آمریکا بدون خطر نیست. اگر سایر اعضاء فعالکردن سازوکار «ماشه» را نادیده بگیرند، این عمل توانائی کل بدنه شورای امنیت را در اجرای تصمیمات حقوقی خود در آینده به زیر سئوال میبرد. از این به بعد تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل متحد مورد احترام نیستند و حتی میتوانند بعد از قطعیتیافتن از درجه اعتبار ساقط شوند. این مانور تشکیلاتی ایالات متحده، که با تفسیرهای خودسرانۀ تشکیلاتی و بازیگری غیرمسئولانه همراه است، میتواند شالوده سازمان ملل متحد را برهم بریزد و منجر به این شود که از یک مجمع جهانی معتبر و محترم از نظر دول جهانی، ابزاری انحصاری برای گستاخی ایالات متحده اختراع گردد. ابعاد این اقدام برای آینده به قدری ناروشن و خطرناک است که حتی «جان بولتن»، مشاور امنیتی ترامپ در گذشته نه چندان دور، توسل به این امر را خطرناک میدانست و اعتراف کرده است که این کار ارزش آنرا ندارد که ما سازوکار «ماشه» را فعال کنیم.

در عمل چنین وضعیتی پیش خواهد آمد که هیچ کدام از اعضای دائمی شورای امنیت بعد از رأیگیری مطمئن نیستند که طرف مقابل زین پس خود را موظف به رعایت این تصمیمات میکند. سیاست قلدری ایالات متحده زیر پای همه قوانین را خالی مینماید.

یک روزنامه ایرانی در ایجاد شفافیت نسبت به این بیان حقوقی - که ما آن را برای درک سهلتر کمی خلاصه میکنیم - نوشت:

براساس ماده ۲۷ منشور سازمان ملل، که مربوط به شیوه تصمیمگیری در شورای امنیت است، در بند ۲ این ماده آمده است که موضوعات مطرح شده در شورای امنیت اگر آییننامهای یعنی مربوط به طرز کار مجمع و نظامنامهای باشند، شورای امنیت با اکثریت اعضاء یعنی ۹ رأی موافق تصمیم میگیرد - توجه شود که تعداد اعضاء دائمی و غیر دائمی شورای امنیت در مجموع ۱۵ نفر است - و در بند ۳ این ماده نیز آمده است اگر موضوعات غیرآییننامهای، یعنی مربوط به پیشنهادات کشورها بوده و جنبه نظامنامهای و رویه کاری نداشته باشند، تصمیم شورا با اکثریت ۹ رأی و موافقت اعضای دائم (اِعمال حق وتو) انجام میگیرد. رأی ممتنع عضو دائم نیز رأی موافق شمرده میشود.

بحث تفسیر واقعبینانه متن قطعنامه ۲۲۳۱ و اینکه کشور آمریکا یک کشور «مشارکتکننده» هست یا نیست، به طور روشن و منصفانه یک موضوع آییننامهای یا نظامنامهای و در واقع مربوط به رویه کار در درون شورای امنیت است و میتواند بدون استفاده از حق وتو اعضاء به تصویب و یا رد برسد. از طرفی تا زمان نگارش این مقاله آمریکا یک گزارش یا اطلاعیه به عنوان کشور «مشارکتکننده» در «برجام» به شورای امنیت ارائه نداده است.

آمریکا بدبینانهترین حالت را درنظر گرفته است، اگر چین و روسیه یک قطعنامه آییننامهای ارائه کردند، مبنی بر اینکه آمریکا به علت خروجاش از «برجام» دیگر یک کشور «مشارکتکننده» در «برجام» نیست و لذا نمیتواند از سازوکار «ماشه» استفاده کند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آنوقت دول چین و روسیه باید مدعی شوند که موضوع «عدم مشارکتکنندگی» آمریکا از نوع آییننامهای و یا نظامنامهای است، ولی در مقابل آمریکا نیز حتما استدلال میکند این یک موضوع غیرآییننامهای بوده و لذا تابع حق وتو اعضاست.

حال باید جلسه شورای امنیت قبل از ورود به بحث و تصمیمگیری نهائی، نخست بر سر این تصمیم بگیرد که آیا این موضوع یعنی «مشارکتیبودن آمریکا» نظامنامهایاست و یا یک پیشنهاد ماهوی و غیر آئیننامهای. لذا در شورای امنیت ابتدا رأیگیری در این زمینه صورت میگیرد که ماهیت پیشنهاد را تعیین کند. طبق رویه سنتی شورای امنیت رأیگیری در باب آییننامهای یا غیرآییننامهای بودن موضوعات مطروحه، خود یک امر غیرآییننامهای و مشمول حق وتوی اعضاست. توجه شود که اگر از بدو امر روشن باشد که موضوعی نظامنامهای و یا پیشنهادی ماهوی است و همه بر سر تفسیر مشترک توافق داشته باشند، آنوقت تصمیمات میتواند با اکثریت آراء اتخاذ شود. ولی اگر بر سر اینکه خود اصل موضوع نظامنامهای و یا غیرآئیننامهای است، توافقی وجود نداشته باشد، آنوقت حق وتو اعضاء دائمی شورای امنیت نقش قطعی در مورد نوع تشخیص ماهیت پیشنهاد بازی مینماید. لذا آمریکا در مقابل پیشنهاد چین و روسیه ابتدا یکبار از حق وتوی خود استفاده میکند و موضوع پیشنهادی خود را غیرآییننامهای اعلام میگرداند و این وتوی اول آمریکاست. سپس با غیرآییننامهای اعلامکردن موضوع قطعنامه پیشنهادی از طرف چین و روسیه، که بر ضد ادعای آمریکا در نشست شورای امنیت طرح شده بود، حال باید بر سر اصل پیشنهاد، که دیگر با رأی وتوی اول آمریکا غیرآئیننامهای اعلام شده، رأی گرفت. آمریکا مجدداً از حق وتوی خود استفاده میکند و موضوع «عدم مشارکت در برجام» را که آمریکا را کشور «غیر مشارکتی» اعلام میکرد، رد خواهد نمود، یعنی آمریکا وتوی دوم خود را بکارمیگیرد و خواهد توانست با «مشارکتکننده» قلمدادکردن خود، با سهولت سازوکار «چکاندن ماشه» را فعال کند. زیرا آمریکا با این روشِ سازمانبرانداز، دارای همان حقوقی میگردد که انگلستان، فرانسه، روسیه و چین برخوردارند، علیرغم اینکه از «برجام» خارج نشدهاند. به این اقدام در اصطلاح شورای امنیت عمل استفاده از قدرت «وتوی مضاعف» یا «دابل وتو» میگویند.

آمریکا با بیشرمی و قلدرمنشی وارد یک قمار سنگین سیاسی، حقوقی و دیپلماتیک میشود که در این کارزار نه تنها تتمه حیثیت خودش را در جهان برباد میدهد، بلکه خدشهای اساسی به رویههای سنتی و محترم شورای امنیت سازمان ملل و حق وتو وارد خواهد کرد. طی دهههای گذشته اعضای شورای امنیت از وتو مضاعف استفاده نکردهاند، این اقدام آمریکا با هدف تبهکارانه و ضدبشری شکست ایران و بازگشت تحریمهای تحمیلی شورای امنیت، موجب نقض عرف دهههای گذشته شورای امنیت خواهد شد و احتمالاً با این اقدام زینپس تصمیمگیریهای شورای امنیت دچار تحول منفی و بحرانزا میشوند و در آینده نزدیک نیز باید شاهد اعمال حق وتوی مضاعف توسط سایر اعضای دائم شورای امنیت علیه آمریکا نیز باشیم. لذا باید فاتحه شورای امنیت و احترام به حقوق وتوی متقابل یکدیگر را خواند. گویا ترامپ حاضر است هزینه خسارتهای احتمالی بعدی در شورای امنیت را بپذیرد، به این بها که در این پرونده علیه ایران به صورت کاملا یکجانبه «پیروز» شود.

ولی این «پیروزی» ترامپ هزینه گرانی برای جامعه جهانی و اگر نابینا نباشیم، برای امنیت جهان و توازن دیپلماتیک آن و حتی برای خود آمریکا، که دچار کوربینی و کوتهفکری شده است، دارد. باید از این اشتباه سیاسی آمریکا برای افشاء امپریالیسم و درجه پستی و جنایتکاری وی کمال استفاده را نمود و نظر خلقها و ملل جهان را به این پدیده جلب کرد و نقش آمریکا را در جهان به عنوان مرکز ناامنی، جنگ، تشنج در جهان به مردم جهان شناساند.

برگرفته ازتوفان شـماره 247 مهر ماه 1399 سپتامبر 2020

ارگان مرکزی حزب کار ایران(توفان)

صفحه حزب کار ایران(توفان) در شبکه جهانی اینترنت

www.toufan.org

نشانی پست الکترونیکی(ایمیل)

toufan@toufan.org

لینک چند وبلاگ حزبی

وبلاگ توفان قاسمی

http://rahetoufan67.blogspot.se/

وبلاگ ظفرسرخ

http://kanonezi.blogspot.se/

وبلاگ کارگر آگاه

http://www.kargareagah.blogspot.se/

سایت کتابخانه اینترنتی توفان

http://toufan.org/ketabkane.htm

سایت آرشیو نشریات توفان

http://toufan.org/nashrie_tofan%20archive.htm

توفان در توییتر

https://twitter.com/toufanhezbkar

توفان در فیسبوک

https://www.facebook.com/hezbekar.toufan.3/

توفان درفیسبوک به زبان انگلیسی

https://www.facebook.com/pli.toufan?fref=ts

توفان درشبکه تلگرام

https://telegram.me/totoufan

---

[1] - قطعنامه ۲۲۳۱ به لحاظ شکلی دارای ۱۲ بند مقدماتی، ۳۰ بند اجرائی و دو سند پیوست است. پیوست اول متن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است و پیوست دوم، بیانیهای جداگانه است که در آن در مورد مسایل موشکی ایران نیز نظر داده شده است.

[2] - تمام مفاد قطعنامههای: شماره ۱۶۹۶ در سال (۲۰۰۶)، شماره ۱۷۳۷ در سال (۲۰۰۶)، شماره ۱۷۴۷ در سال (۲۰۰۷)، شماره ۱۸۰۳ در سال (۲۰۰۸)، شماره ۱۸۳۵ در سال (۲۰۰۸)، شماره ۱۹۲۹ در سال (۲۰۱۰) بر ضد ایران که بر اساس پاراگراف ۷ الف در قطعنامه شورای امنیت لغو شده بودند، بایستی به همان نحوی که پیش از تصویب این قطعنامه اعمال میشد، مجددا اعمال شوند. به زبان قرارداد، ادامه لغو تحریمها باطل میشوند و تحریمها با تمام سنگینی خویش مجددا معتبر گشته و به صورت خودکار برقرار میگردند.