«بریکس» و «بریکس پلاس»

چهاردهمین گردهمائی سران کشورهای عضو «بریکس» روز 5شنبه 23 ژوئن به صورت مجازی، به دعوت و ریاست رئیس جمهور چین تشکیل شد.

در سال 2006 برای اولین بار گروهی با شرکت 4 کشور برزیل، روسیه، هند و چین تحت نام «بریک» جهت همکاریهای اقتصادی و تجاری تاسیس شد. پنج سال بعد با پیوستن کشور آفریقای جنوبی به این جمع نام آن به «بریکس» تغییر یافت. در این سالها در واقع کشورهای شرقی و در راس آنها چین متوجه شدند که سلطۀ آمریکا و دلارش رو به افول است. به بیان دیگر میتوان گفت که در سال 2009 دوران گذار از جهان تک قطبی به چند قطبی آغاز شد. حزب کار ایران (توفان) در ارزیابی خویش از سیمای سیاسی جهان در کنگره پنجم خود در سال 2016 بعد از سالها بحث و تبادل نظر در سمینارها به اهمیت «بریکس» توجه کرد و آن را به عنوان گامی که باید مورد حمایت قرار بگیرد در برنامه حزبی خود گنجانید. حزب کار ایران (توفان) همواره از پیوستن ایران به جمع «بریکس» و اتحادیه شانگهای دفاع کرده است.

اهمیت «بریکس»

اهمیت «بریکس» یکم در پر جمعیت بودن کشورهای تشکیل دهندۀ آن است. تنها دو کشور چین و هند بیش از 8/2 میلیارد نفر جمعیت دارند. سایر کشورهای عضو این نهاد جمعا قریب به نیم میلیارد نفر از ساکنین کره خاکی را در بر میگیرند که بازار بسیار بزرگی برای تجارت است.

دوم این که غیر از آفریقای جنوبی 4 کشور دیگر از نظر مساحت جزو 7 کشور اول جهان به شمار میآیند.

نکته سوم این که تولید ناخالص ملی اعضای «بریکس» جمعا یک چهارم کل تولید ناخالص داخلی کلیه کشورهای جهان است.

20 در صد از سهم تجارت جهانی متعلق به این پنج کشور میباشد. هم اکنون مجموع تولید ناخالص داخلی کشورهای «بریکس» بالغ بر 5/23 تریلیون دلار ملحوظ شده است.

بالاخره چهارم این که از نظر نظامی 3 ارتش از پنج ارتش بزرگ جهان عضو «بریکس» هستند.

به بیان سادهتر کشورهای عضو «بریکس» یک سوم خاک دنیا، 45% از جمعیت جهان و نیز قریب به یک چهارم اقتصاد جهان را در اختیار دارند. هم اکنون کشورهای عضو «بریکس» نه تنها در زمرۀ پر اهمیتترین تولید کنندگان انرژی و مواد خام و نایاب هستند، بلکه مهمترین تولید کنندگان کالا نیز به حساب میآیند. «بریکس» یعنی بیست و نه درصد مساحت خشکی و سی و هشت درصد تولید ناخالص جهان. «بریکس» یعنی نصف جهان. اکثریت منابع نفت، گاز، طلا، الماس و بخش بزرگی از اورانیوم جهان در منطقه «بریکس» قرار دارند.

هم اکنون کاهش نرخ رشد، افزایش جهشوار تورم، افزایش نرخ سوخت، کمبود کالا، کمبود انرژی و اختلال در زنجیرۀ اجناس و... مشکلاتی هستند که به طور عمده گریبان غرب را گرفتهاند.

در چنین شرایطی «بریکس» از اهمیت ویژهای برخوردار میگردد. «بریکس» در واقع ابزاری است که بازارهای در حال رشد و نوظهور را به یکدیگر مرتبط ساخته و عرصۀ سازندهای برای گسترش اقتصاد میان کشورهای جنوب مهیا میسازد. «بریکس» بدون تردید پشتوانه سیاسی و اقتصادی مهمی است که امکانات رشد و پیشرفت اقتصادی اعضای آن را گسترش میدهد. افزایش مناسبات تجاری میان «بریکس» و سایر کشورهائی که به آن خواهند پیوست، مانند ایران و یا آرژانتین و شاید در آینده دیگران بدون شک توان این مجموعه را، حتی از اتحادیه اروپا قویتر خواهد کرد.

شعار پر معنی و هدفمند «تقویت مشارکت با کیفیت بالای «بریکس» آغاز دور جدیدی برای توسعه جهانی» که در سر لوحۀ نشست اخیر «بریکس» قرار داشت، گویای کیفیت،توان بالا و امنیتی است که «بریکس» به دنبال آن است.

جهانی که پاندمی، تغییرات آب و هوا و بعضا خشک سالی و قحطی و بالاخره با عواقب جنگ اوکراین روبروست، رابطۀ سازنده را جایگزین تحکم، تهدید، تحریم و کلاهبرداری کردن امری است حیاتی. «بریکس» اهداف مهم و راهبردی پیش رو دارد. در نظم جدید جهانی «بریکس» بدون شک بدیلی در مقابل غرب و نهادهای موجود آنها به شمار خواهد آمد.

در دورانی که غرب و در راس آن آمریکا کشورهای جهان- از جمله ایران- را بی مهابا تحقیر، تحریم و تهدید نظامی، تا سرحد تجزیۀ ملت ها میکند، هر کشوری که امکان پیوستن و یا نزدیکی به «بریکس» را داشته باشد و از آن حذر کند سخت در اشتباه است.

رویکرد کشورهای «بریکس» به سوی کشورهای در حال رشد، کمک به آنها در مقابله با نظام سلطهگر، جبار و ضدبشری پولی حاکم (دلار) است. روندی که بدون تردید تاثیر مثبتی بر مناسبات عادلانه اقتصاد جهان و نیز مبارزه با معضلات کنونی به ویژه گرسنگی در سطح جهان خواهد گذارد.

بیجهت نیست که «واچیسلاو ولودین» ریئس دومای روسیه، تشکیل سازمانی جدید متشکل از قدرتمندترین کشورهای اقتصادی جهان را به عنوان جایگزین سازمان جی 7 پیشنهاد کرده است. به نظر او کشورهای چین، روسیه، هند، اندونزی، ایران، مکزیک، روسیه و ترکیه - که اگر آفریقای جنوبی را هم بر آنها بیفزائیم جی 9 خواهد شد.

غرب و به ویژه جی 7 که در مقابل جهانیان آبروئی برایش نمانده و به سیر نزولی در غلطیده است، برای جبران مافات و نیز برای این که از چین و «بریکس» عقب نیافتد در پایان گردهمائی اخیر خود در قصر «اِلمآ» (Elmau) در ایالت باواریای آلمان 600 میلیارد دلار به زیر بنای کشورهای در حال توسعه اختصاص داد!! این «برنامه زیرساختی» که آمریکا - این ابر بدهکار و چاپچی دلار بیپشتوانه - 200 میلیارد دلار آن را متقبل شده است، هدف دیگری جز مقابله با جاده ابریشم چین که بیش از 4/1 تریلیون دلار سرمایه در آن به کار رفته و تقریبا به پایان رسیده است ندارد.

کشورهای دنیا دیگر به تحریمهای آمریکائی علیه ایران و روسیه توجه نمیکنند. هند گرچه تاکنون متحد آمریکا به شمار میرود - البته به خاطر مهار چین - در حال حاضر از روسیه هم نفت میخرد و هم اسلحه. هند در عین حال هم در «بریکس» فعال است وهم در سازمان شانگهای. ترکیه گرچه عضو ناتوست ولی با همه کشورها همکاریهای اقتصادی دارد و به نظم خاصی نیز پایبند نیست. امروز کشورهای عضو «اِکو» (ECO - سازمان همکاری اقتصادی- Economic Cooperation Organization) منطقهای است، که ایران و پاکستان و ترکیه، آن را قبل از انقلاب 1357 تحت نام «سازمان همکاری عمران منطقهای» بنیاد نهادند و از بعد از فروپاشی شوروی کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان نیز به آن پیوستند در گذار از نظم بینالمللی حائز اهمیت شدهاند.

این کشورها هم اکنون نه تنها تحریمهای علیه ایران و روسیه را دور میزنند، بلکه معاملات تهاتری با سایر کشورها را نیز آغاز کردهاند.

واحد پولی «بریکس»

از همان آغاز شکلگیری «بریکس» مسئله خارج ساختن مبادلات تجاری میان کشورها - حداقل میان کشورهای بریک و سپس «بریکس» - از یوغ دلار، به دلائل مختلف مطرح بود. دلایل آن نیز یکی دوتا نیست:

یکم این که از سال 1971 دلار عملا از هیچگونه پشتوانهای برخوردار نیست و کاغذ پاره است.

دوم این که «فدرال رزرو» که یک اتحادیه مهمترین بانکهای خصوصی در آمریکاست، بیوقفه در حال چاپ دلار است، که این امر به دلیل پخش بیرویه آن در سراسر گیتی (به خاطر مبادله ارز پذیرفته شده برای مبادلات تجارت جهانی) تورم را در جهان افزایش میدهد و تورم آمریکا را نیز به جهان منتقل میکند.

سوم این که، از آنجا که کشور چاپ کننده دلار خود، ابربدهکار جهان است و لذا پیوسته با خطر ورشکستگی مواجه میباشد، در نتیجه سایه شوم ورشکستگی را به تجارت جهانی به صورت بیسابقهای گسترانده است. خطر بیارزش شدن اوراق بهادار دولتی آمریکا که در دست مردم، شرکتها و دول است به شدت افزایش یافته است. و بالاخره چهارم و مهمترین نکته این که امپریالیسم آمریکا با سوءاستفاده از قدرتِ کاذب این کاغذ پاره، تحریمهای ضدبشری خود را به بسیاری از کشورها از جمله روسیه، ایران، کره شمالی، ونزوئلا، کوبا، سوریه، افغانستان و.... تحمیل کرده و اختلال بیسابقهای در روند تجارت جهانی بوجود آورده است. به قسمی که اکنون کشورهای غربی حامی این تحریمها از جمله خود آمریکا در زمرۀ متضررین به شمار میروند! برای نمونه در اثر تحریمهای اخیر روسیه، تنها کشورهای اتحادیه اروپا بیش از 400 میلیارد دلار زیان دیدهاند.

بیش از نیم قرن پول بیپشتوانه چاپ کردند و آن را از طریق بانک جهانی و صندوق بینالمللی پول به سایر کشورها وام دادند، به آنها اسلحه فروختند و در ازاء کاغذ پارهای به نام دلار، کالا وارد کردند. با به وجود آمدن «بریکس» و انجام معاملات با ارزهای دیگر و یا انجام معاملات تهاتری میانِ، نه تنها کشورهای «بریکس»، بلکه بسیاری از کشورهای دیگر، دلار به تدریج از سلطه و قدرتش کاسته شد و دیگر تنها ارز معادل برای مبادله تجاری جهانی نیست. و اکنون با گسترش، قدرتیابی و نفوذ «بریکس»، زمان آن فرارسیده است که «بریکس» با تعیین پول واحد جانشین دلار شود.

با بوجود آمدن «بریکس پلاس» و به احتمال بسیار زیاد واحد پول جدید، دوران تک قطبی جهان برای همیشه به زبالهدان تاریخ سپرده خواهد شد. زمینههای رسیدن به این مرحله تاریخی روز به روز بیشتر فراهم میشود.

در این رابطه پوتین رئیس جمهور روسیه معتقد است که «در سطح جهان بعضی ارزها به دلایل مختلف به خود آسیبهای فراوان زدهاند. از همین رو تنظیم کردن پول ملی روسیه با پول آنها (منظور او دلار است- توفان) بیمعنی است».

از سوی دیگر «بریکس»، مجمع کشورهائی است که جملگی در راستای پایان جهان تکقطبی و ایجاد جهان چندقطبی با گامهای فرسنگی عملا از هر نظر فعالند.

پوتین در همین رابطه گفت: «غرب نمیتواند همه چیز را به انحصار خود در آورد، تغییرات در یک دورۀ تاریخی معینی الزامی است... هر چند که یک قدرت قوی (منظور آمریکاست- توفان) مخالف آن باشد». (تکیه از ماست).

وی ادامه میدهد: «جهان ما تا زمانی که دنیا در یک زمینبازی، با یک دروازه استوار باشد ناپایدار است». آمریکا خود را حاکم جهان میداند و این وضع به سرعت در حال دگرگونی است.

پوتین رئیس جمهور روسیه در 24 ژوئن در رابطه با پول جانشین دلار گفت: «کشورهای «بریکس» برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در حال حاضر روی راه اندازی یک ارز ذخیره جهانی جدید (تکیه از ماست) کار میکنند.»

هم اکنون ارزش برابری روبل روسیه به خاطر پشتوانه طلایش و نیز فروش انرژی به روبل از 200 دلار به 50 دلار رسیده است. چین نیز با یوان مبادلات تجاری انجام میدهد. و «بریکس» نیز در نظر دارد که پول جدیدی را جایگزین ارز مبادلاتی کنونی، یعنی دلار سازد.

در این میان کشور ایران که بیش از 40 سال است با سیاست زورگویانه و ضدبشری تحریمهای آمریکا مواجه است و سالهاست که در دور زدن تحریمها و انجام مبادلات تجاری با سایر ارزها و یا معاملات تهاتری تجربه دارد، و نیز به دلیل موقعیت جغرافیائی و توان اقتصادی و نظامیاش و بالاخره به عنوان عضو مهمی از جاده ابریشم مورد توجه «بریکس» و در راس آن چین قرار گرفته است.

دعوت ایران به «بریکس»

بیجهت نیست که رئیس جمهور چین به عنوان دعوتکننده به اجلاس امسال «بریکس» که در 23 ژوئن به صورت مجازی برگزار گردید از کشور ایران دعوت به عمل آورد. شی جین پینگ علاوه براین از کشورهای الجزائر، مصر، اندونزی، قزاقستان، سنگال، کامبوج، اتیوپی، مالزی و تایلند نیز جهت حضور ناظر در این نشست دعوت به عمل آورد. مضاف بر این ترکیه، آرژانتین، بنگلادش، مکزیک و سوریه نیز برای شرکت در این جمع اظهار تمایل کردهاند.

نشست مجازی وزرای خارجه «بریکس پلاس» (BRICS PLUS) که این اجلاس شامل وزرای خارجه عربستان، امارات، کویت، قزاقستان، تایلند، مصر، آرژانتین و سنگال میشد نیز به عنوان «بریکس به اضافه» یا «بریکس پلاس» تشکیل گردید.

جهان روی از غرب میتابد و به شرق روی میآورد!

نطق حسابشدۀ رئیسی رئیس جمهور ایران در اجلاس «بریکس» که بسیار هدفمند و واضح بود به مذاق اعضای «بریکس» خوش آمد. رئیسی در سخنرانیاش از «توانمندی و ظرفیتهای ذخائر کم نظیر انرژی... شبکه حمل و نقل کوتاه و ارزان... نیروی انسانی آموزش دیده... کشورش» و بالاخره از «موقعیت... جغرافیای سیاسی و اقتصادی کم نظیر» ایران و نیز «خرسندی» خود به خاطر دعوت به این اجلاس یاد کرد. اعضای «بریکس» نیز به این امر واقفند که ایران از نظر جمعیت در ردۀ پنجم، به لحاظ اقتصادی ششم و بالاخره از نظر ذخائر گاز و نفت در ردیف دوم از اعضای «بریکس» قرار دارد.

رئیسی در عین حال به اهمیت «کمر بند و جاده»، تاسیس «بانک توسعه نوین» و بالاخره ابتکار امنیت جهانی اشاره کرد.

این «بانک توسعه نوین» که رئیسی از آن یاد میکند، به ویژه برای کشورهای تحت تحریم نظیر ایران و روسیه راه نجات محسوب میگردد. در حقیقت این بانک یک «سامانۀ اعلام پرداختی» است که عملا نقش سویفت را ایفا خواهد کرد. امری که نیاز حیاتی کشورهائی نظیر ایران و روسیه و نیز سایر کشورهای تحت تحریم آمریکا به شمار میآید.

حتی پوتین در نشست «بریکس» اعلام آمادگی کرد که «سامانه ارتباط بانکی روسیه آماده اتصال به بانکهای کشورهای «بریکس» است».

هدف عمدۀ «بریکس» بدون تردید عدم انجام مبادلات تجاری با دلار بدون پشتوانه و زدودن نقش آن است. پوتین حتی اعلام کرد که تشکیل صندوق ذخیرۀ ارزی بینالمللی بر پایه ارز کشورهای عضو در جریان است.

اکنون کلیه کشورهائی که به هر دلیل مخالف سلطۀ غرب، چه از نظر اقتصادی (دلار)، چه از نظر سیاسی و چه از نظر نظامی هستند، چشم امیدشان به «بریکس پلاس» به عنوان راه حلی پویا و سازنده در عرصه گیتی است. در این میان اما نقش مخرب و ریاکارانه اصلاحطلبان غربگرا در ایران سئوالبرانگیز است. آنها با استدلالات بیپایه نظیر: «عدم دعوت از ایران در سطح وزیر به نشست «بریکس»»، نوشتند: «چین ایران را از نشست «بریکس» حذف کرد»! و از این طریق به عبث به سیاست چینستیزی خود و دشمنی با ایران دامن زدند. و امروز با دعوت شخص رئیس جمهور چین از ابراهیم رئیسی همه دروغهای آنها برملا شد. حتی اطاق بازرگانی که تخم مرغهای خود را به غلط در سبد غرب گذارده ادعا کرد که: «ایران علیرغم ادعای همکاری راهبردی با چین به این اجلاس دعوت نشد». و این امر را «نشاندهندۀ ترجیح عربستان و امارات بر ایران خواند»!!

این جریانات غربگرا و واپسمانده اما هر دو پای خود را در یک کفش کرده و کلیه فعالیتهای سیاسی، دیپلماسی و اقتصادی کشور را مشروط به توافق برجام میکنند. غافل از این که مسائلی نظیر عضویت ایران در سازمان شانگهای، افزایش تجارت و همکاری با کشورهای آسیای میانه، افزایش فروش نفت، به خصوص به چین و اکنون احتمالا عضویت در «بریکس» دریچههای نجات اقتصاد تحریمزدۀ ایران را خواهند گشود. اما این غربگرایان واپسمانده هنوز چشم امیدشان به احیای برجام و نزدیکی به غرب است. غربزدگی و خودتحقیری تا مغز استخوان آنها رسوخ دارد.

وقتی ایران 54 درصد از بندر «سالیانکا» (در«آستراخان» روسیه) به عنوان قطب راهبردی تجارت دریائی بین ایران و روسیه را خریده و به این ترتیب طی ماه جاری کریدور شمال و جنوب راهاندازی شده، وقتی محمولهها از سن پترزبورگ، آذربایجان، انزلی و بندرعباس به هند، کمتر از یک ماه به مقصد میرسند، وقتی روسیه و هند جزو «بریکس» هستند چرا نباید ایران عضو «بریکس» باشد؟!

امروز حتی دروازه کشور نیکاراگوئه به روی «بریکس» باز شده است، ونزوئلا، پرو، نیکاراگوئه، آرژانتین بدون شک خود را به «بریکس» نزدیکتر میبینند تا به غرب.

بسیاری از اصولگرایان ایران به خاطر تحریمهای 40 سالۀ رو به تزاید آمریکا علیه ایران مدتها است که نگاهشان به شرق است. از سوی دیگر فراموش نکنیم که لِنگ برجام هم هنوز در هواست و به نتیجه نرسیده است. گرچه که امروز حتی اسرائیل هم حاضراست با آن توافق کند، اما حتی اگر جو بایدن با ایران بر سر برجام به توافق هم برسد، جمهوریخواهان ترامپیست از هم اکنون اعلام کردهاند که اگر آنها به قدرت برسند مجددا توافقنامه برجام را ملغی خواهند ساخت. به یک کلام راه نجات ایران نزدیکی به شرق است.

در یک ماه گذشته روسای جمهوری تاجیکستان، ترکمنستان و قزاقستان با ایران توافقنامههای متعدد و مهمی امضاء کردهاند. به ویژه در زمینه حمل و نقل. بدون تردید این توافقات همسو با جاده ابریشم چین و توافقات 25 سالۀ این کشور با ایران و نیز در راستای «بریکس» قرار دارند.

«بریکس پلاس» در واقع آغاز حرکت جهان به سوی نظام چندقطبی و نقطۀ اختتام نهادن بر نظام تکقطبی است. اعضای جدید «بریکس» نیز میبایست در این راستا حرکت کرده و خود را متعهد به برنامههای آن بدانند. اعضای «بریکس» میبایست در برقراری مناسبات اقتصادی خود با هر کشوری به حاکمیت، تمامیت ارضی و حقوق برابر باور داشته و به آن عمل کنند. تنها چنین تکاملی قادر خواهد بود که بر مناسبت پیچیدۀ حاکم و محکوم، تحریمکننده و تحریمشونده، زورگوئی با سوءاستفاده از ارزهای بیپشتوانه و نیروی نظامی مقتدر و گستردۀ کنونی که سالهاست باعث برقراری مناسبات نامتعادلی در میان کشورهای جهان گشته است نقطۀ اختتام گذارد.

به امید آن که اعضای «بریکس پلاس» در مناسبات خود جوی دوستانه ایجاد کرده و امکانات پیشرفت را برای همه اعضای خود و در نهایت کلیه کشورهای در حال توسعه به وجود آورند. محو نقش دلار، امنیت بهداشت، غذا، سوخت و بالاخره ایجاد روابط منصفانه و عادلانه میان کشورها تنها از کانال تکامل «بریکس» میگذرد.

در این میان نظام حاکم بر ایران اگر نتواند بر عناصر و مراکز فساد، رانت، غارت و چپاول غلبه کرده و دست آنها را از ثروت و منابع ملی کوتاه کند، اگر نتواند بر بیکاری، گرانی و فقر ناشی از آنها (که البته تحریمها نیز در به وجود آمدن چنین وضعی موثرند) چیره گردد و بالاخره اگر نتواند به آزادیهای دمکراتیک پایبند گردد و... عضویت در «بریکس» هم در دراز مدت مشکلات عدیده مردم را حل نخواهد کرد و فقط رانتخواران و دزدان تاکنونی فربهتر خواهند شد. «بریکس» بخت بزرگی برای آینده ایران است اگر بتوانیم و بشود از این بخت عادلانه و در خدمت منافع ملی و بهبود شرایط زندگی زحمتکشان و تمامی مردم ایران بهره جست.

^{نقل ازتوفان ارگان مرکزی حزب کارایران شماره 269مرداد ماه 1401}

^{www.toufan.org}

^{www.toufan.de}

^{وبلاگ توفان قاسمی}

^{http://rahetoufan67.blogspot.se/}

^{وبلاگ ظفرسرخ}

^{http://kanonezi.blogspot.se/}

^{http://toufan.org/ketabkane.htm}

^{سایت آرشیو نشریات توفان}

^{http://toufan.org/nashrie_tofan%20archive.htm}

^{توفان در توییتر}

^{https://twitter.com/toufanhezbkar}

^{توفان در فیسبوک}

^{https://www.facebook.com/hezbekar.toufan.3/}

^{توفان درفیسبوک به زبان انگلیسی}

^{https://www.facebook.com/pli.toufan?fref=ts}

^{توفان درشبکه تلگرام}

^{https://telegram.me/totoufan}